Бу турдаги ёғлар 20-асрнинг бошларида маргарин ишлаб чиқариш бошланган пайтда пайдо бўлган. Кўпинча, озиқ-овқатларни қайта ишлаш жараёнида сунъий йўл билан ҳосил бўлади. Қатнашмаган ёғ кислоталари мавжуд бўлган ўсимлик ёғлари қисқа муддатда сақланади, шунинг учун унинг муддатини узайтириш учун гидрогенизация қўлланилади. Гидрогенизация ёрдамида суюқ ёғдан ошхона ёғи, маргарин ва бошқа ёғлар тайёрланади ҳамда қайта ишлаш жараёнида трансёғлар ҳосил бўлади.

Гидрогенизация жараёни

Гидрогенизация – бу кимёвий жараён бўлиб, у қатнашмаган ёғ кислоталари мавжуд бўлган ўсимлик ёғларига водород молекулаларини қўшиш орқали амалга оширилади. Натижада ёғнинг физик хоссалари ўзгариб, суюқ ҳолатдан қаттиқ ҳолатга ўтади. Бу жараён маҳсулотнинг сақлаш муддатини узайтиради ва барқарорлигини оширади.
Бироқ, гидрогенизациянинг ножўя таъсири сифатида трансёғлар ҳосил бўлади. Бу табиий ёғлар тузилишига ўхшамайдиган ва инсон организми учун зарарли бўлган янги ёғ молекулаларини шакллантиради.

Трансёғлар қаердан пайдо бўлади?

Табиий трансёғлар Табиий трансёғлар гўшт ва сут маҳсулотларида оз миқдорда учрайди. Бу ёғлар ҳайвонларнинг меъдасидаги бактериялар углевод ва ёғларни парчалаганида ҳосил бўлади. Табиий трансёғлар соғлиққа катта зарар етказмайди, бироқ уларни ҳам чекланган миқдорда истеъмол қилиш лозим.

Сунъий трансёғлар (гидрогенизация жараёни) Сунъий трансёғлар ўсимлик ёғларини гидрогенизация қилиш жараёнида ҳосил бўлади. Бу жараён ёғни қаттиқ ҳолатга айлантириш учун амалга оширилади. Натижада ёғнинг сақлаш муддати узайиб, маҳсулотнинг тузилиши барқарор бўлади. Маргарин каби маҳсулотларда трансёғлар миқдори 20-40% бўлиши мумкин. Масалан, бир ош қошиқ маргариннинг таркибида шу модданинг кунлик меъёрига тенг бўлган миқдори бор. Сунъий трансёғлар кўпинча қуйидаги маҳсулотларда учрайди:

• кондитерлик маҳсулотлари;
• снек маҳсулотлари;
• музлатилган ярим тайёр маҳсулотлар;
• тез тайёрланадиган таомлар. Масалан, бир порция фри картошкасида 14 грамм трансёғлар бор. Бу кунлик нормадан 3 баравар кўп.

Трансёғлардан қандай сақланиш мумкин?

Табиий маҳсулотларни истеъмол қилиш Қайта ишланмаган, оддий озиқ-овқат маҳсулотларини афзал кўринг.

Маҳсулот таркибини текшириш Қадоқдаги ёзувларни диққат билан ўқинг ва шубҳали ингредиентлардан воз кечинг. Агар қадоқда “гидрогенизацияланган” ёки “ярим гидрогенизацияланган” ёғлар кўрсатилган бўлса, демак, бу маҳсулотда трансёғлар бор.

Абу Муслим